Meslektaşımız Dişhekimi Ahmet ÖZDİKMENLİ'nin çocuklarda 6 yaş diş ile ilgili hazırlamış olduğu yazısı ve buna ilişkin bilgilendirme broşürü içeriğini bilgilerinize sunarız.
6 YAŞ DİŞİNİN KADERİ BİZİM ELİMİZDE
Genellikle içeriğe ilgi çekmek için çarpıcı bir başlık seçilir. Ben de ekli dosyada size sunacağım eğitim broşürünü(ben öykü olduğunu iddia ediyorum) size tanıtırken aynı yöntemi kullanmayı tercih ettim. İçerik ve başlığı beğenir misiniz bilmem ama seçtiğim konunun öneminden son derece eminim.
Diş ve dişeti hastalıklarınınülkemizin en önemli sağlık sorunlarından biri olduğunu ve ağız diş sağlığımızla ilgili göstergelerin hiç de iyi olmadığını biliyoruz.Kalıcı çözümler üretmemiz ve bunu bir an önce yapmamız gerekirken, toplumun ağız diş sağlığı seviyesinin yükseltilmesine yönelik adımların ülkemizde hala yeterince atılmadığını düşünüyorum.Bu nedenle, ağız diş sağlığının korunmasına ve geliştirilmesine yönelik tüm çabaları çok anlamlı buluyorum.
Bu kaygıları taşıyan ve toplum ağız diş sağlığı seviyesinin yükseltilmesine katkı sağlamaya çabalayan bir dişhekimiyim. Klinik çalışmalarımı bıraktığım 2004 yılından bu yana okul öncesi eğitim kuruluşlarında ve ilköğretim okullarında eğitimler veriyor, çocuklar için yazdığım eğitici ağız diş sağlığı kitaplarımı onlarla buluşturuyorum.
Çocuklara ve erişkinlere ağız diş sağlığı eğitimi verirken 6 yaş dişinin çok önemli olduğunu mutlaka vurgular, gerekli bilgileri verir ama hep bir şeylerin eksik kaldığını düşünürdüm. 2010 yılının Ekim ayında Balıkesir’de Türk Dişhekimleri Birliği’nin gerçekleştirdiği“Eğitmen Dişhekimi Eğitimi” programına katıldım.Buradaanlatılanlardan ve yaptığımız uygulamalardan, özellikle de “Her dişhekimi bulunduğu yerde, kendi birikimleriyle broşür hazırlayabilir” düşüncesinden esinlenerek, içeriği sadece 6 yaş dişi olan bir eğitimbroşürü hazırlamaya karar verdim.
Sağlık davranışını değiştirecek, doğru bilgiler veren, tek konuda yoğunlaşan, “ben” dilini kullanan, didaktik olmayan, öykü sıcaklığında bir broşür hazırlamanın zorluğunu, bütün bu özellikleri kolayca bir araya getiremeyeceğimi biliyordum. Yine de, ben bir metin hazırlayıp elektronik ortamda dolaşıma sunayım, gerisi gelir diye düşündüm.
Bu broşür özellikle dişhekimlerini, ebeveynleri, okul öncesi ve sınıf öğretmenlerini ilgilendiriyor gibi gözükse de, toplum ağız diş sağlığının korunmasına ve geliştirilmesine katkı sağlamak hepimizin sorumluluğu. Bu yüzden, bilgisine ve yaratıcılığına güvenen herkesin istediği müdahaleyi yapabileceği interaktif bir metin oluşturmayı tasarladım.Broşürümün katkı ve önerilerinizle nerelere gidebileceğini şimdiden görüyor, ne kadar gelişebileceğini tahmin edebiliyorum.
“Çocuğumun 6 Yaş Dişlerini Çok Önemsiyorum” adlı eğitim broşürüm izin alınmadan, kaynak göstermeden kullanılabilir, çoğaltılabilir. Amacım, topluma yönelik bilgilendirme çalışmalarımızın yetersiz olduğu 6 yaş dişi konusunda farkındalık yaratmak, olası kötü sonuçların önüne geçmek ve mümkün olduğunca çok ebeveyn ve çocuğa ulaşabilmek. Günümüzde iletişim olanaklarının gücünü biliyor ve beni çok heyecanlandıran bu çabama katkılarınız için şimdiden teşekkür ediyorum.
----------“ÇOCUĞUMUN 6 YAŞ DİŞLERİNİ ÇOK ÖNEMSİYORUM” broşürü içeriği------
ÇOCUĞUMUN 6 YAŞ DİŞLERİNİ ÇOK ÖNEMSİYORUM
Başlıktaki düşünceye gecikerek ve olumsuz bir deneyimden sonra vardım. Benim yaşadığım sıkıntıyı yaşamamanız için bu deneyimi sizlerle paylaşmaya karar verdim. Karamsar bir giriş yaptığımın farkındayım ama paylaşmak istediklerimi size aktarmayı bitirdiğimde ve onların olumlu sonuçlarını gözümün önüne getirdiğimde çok mutlu olacağımı şimdiden söyleyebilirim.
Size fazla bilinmeyen bir konudan bahsedeceğim, 6 yaş dişinden… Kısa bir süre öncesine kadar benim de bu konuyla ilgili hiçbir bilgim yoktu. Ama şimdi 6 yaş dişiyle ilgili neredeyse bir dişhekimi kadar bilgi sahibiyim. Bu nasıl oldu anlatayım.
İlk çocuğum olan kızım İlkim’in kişisel gelişimiyle ilgili çok özenli davrandığımı, ona diş fırçalama alışkanlığını zamanında kazandırdığımı düşünüyordum. Yanıldığımı anlamam için çok beklemem gerekmedi.
Kızımın azı dişlerinde zaman zaman ağrılar oluyordu. Ağzındaki dişlerin süt dişleri olduğunu, bunların nasıl olsa değişeceğini, o yüzden diş fırçalamasının yeterli olacağını düşünerek İlkim’i dişhekimine götürmeye gerek görmedim.
Bugün gibi hatırlıyorum. 9. yaş gününün bir gün sonrasıydı, akşam yemeğinden hemen sonra kızımın üst çenesindeki azı dişinde başlayan ağrı dinmek bilmedi. İlerleyen saatlerde şiddeti daha da artan ağrı yavrumu sabaha kadar uyutmadı. O geceki çaresizliğimizi, sıkıntımızı hiç unutamıyorum.
Sabah ilk işimiz dişhekimimize gitmek oldu. İlkim’i muayene eden Cengiz Bey kaygıyla başını sallayarak neden bu kadar geç kaldığımızı sordu. Üst çenesindeki 6 yaş dişlerinin ikisinin de çürüdüğünü ve birine hemen kanal tedavisi yapılması gerektiğini söyleyerek ağrılı dişin kanal tedavisine başladı. Yapılan anestezi ile rahatlayan kızım, sakin ve biraz da şaşkın bir halde tedavisini yaptırdı. Dişhekimimiz çürük olan diğer 6 yaş dişinin dolgusunu da ilerleyen günlerde yapacağını söyledi. Alt çenedeki sağlam 6 yaş dişleri ve süt azı dişlerinin çürümemesi için de önlem alacağını, çürüme riski olan kısımları fissür örtücü dediği dolgu benzeri bir maddeyle kaplayacağını belirtti.
Cengiz Bey neden kaygı duyduğunu da bize açıklamak istedi; biraz daha geç kalsak kızımın yaşam boyu ağzında kalması gereken kalıcı dişlerinin birinden belki de yoksun kalacağını, 6 yaş dişlerini çok önemsememiz gerektiğini anlattı. Çocuklarımızın ağız ve diş sağlığı için günde iki kez dişlerini fırçalamaları gerektiğini, onlara doğru beslenme alışkanlığı kazandırılmasının önemini ve 6 ayda bir dişhekimine kontrole gidilmesinin yararlarını bir kez daha hatırlattı.
Kızım uzun süredir dolgularını sağlıklı olarak kullanıyor. Kardeşi de o da artık dişlerini doğru ve düzenli fırçaladıkları için pırıl pırıl dişlere sahipler. Sadece kontrol amaçlı ve flor cilaları, flor vernikleri, fissür örtücüler gibi koruyucu uygulamalar için Cengiz amcalarına gidiyorlar.
İşte, 6 yaş dişinin önemini ilk böyle öğrendim. Ben bir öğretmenim. Cengiz beyden edindiğim bilgileri zaman geçirmeden öğrencilerimle ve velileriyle paylaşmamın çok yararlı olacağını düşündüm. Bu düşünceden yola çıkarak aşağıdaki bilgileri derledim, bakalım beğenecek misiniz?
***
6 yaş dişinin önemini anlatabilmek için bebeklik dönemine kadar geri gitmemiz gerekiyor. Dişsiz doğan bebeklerin 6-8 aylıkken ağızlarında çıkan ilk dişlerine “süt dişleri” dendiğini, 2,5-3 yaşına geldiklerinde de çocuklarımızın alt ve üst çenede toplam 20 süt dişine ulaştıklarını biliyoruz.
7 yaşından başlayarak 12 yaşına kadar süt dişleri yerlerini kalıcı dişlere bırakıyorlar. Bu döneme karışık dişlenme dönemi diyoruz.
Süt dişleri çocuğun beslenmesi, düzgün konuşması ve görüntüsü açısından büyük önem taşır. Ayrıca, görevlerini tamamlamadan önce, kendilerinden sonra gelecek olan kalıcı dişlerin yerlerine yerleşmesine de rehberlik ederler.
Bu dönemde diş çekiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda dişhekimleri yer kayıplarını önlemek için “yer tutucu” adı verilen geçici apareyler yaparlar.
Çok ayrıntıya girdiğimi biliyorum ancak biraz araştırma yapınca bunları anlatmadan can alıcı noktaya gelemeyeceğimi fark ettim. Şimdi artık “6 yaş dişi ne demektir, nerede yer alır, önemi nedir?” sorularını yanıtlayabilirim.
***
- Çocuğun ilk kalıcı dişi 7 yaşında değil, 6 yaş civarında çıkar. Bu nedenle 6 yaş dişi olarak adlandırılır.
- 6 yaş dişleri bir süt dişinin yerine gelmeyen kalıcı dişlerdir. (Bu cümlenin altını özellikle çiziyorum.)
- Alt-üst çenede, sağda ve solda süt diş dizisinin en arkasında çıkan 4 adet kalıcı dişlerdir. Bu dişlere 1. büyük azı dişleri de denir.
- 6 yaş dişleri yaşam boyu ağızda tutulması gereken dişlerdir. Ancak çoğunlukla süt dişleri zannedilerek önemsenmezler. (Bu cümlenin altını ise gördüğünüz gibi iki kez çizdim.)
- 6 yaş dişlerinin erken çekilmesi çene gelişiminde ve dişlerin diziliminde bozulmalara neden olur. Böyle bir durumla karşılaşmamak için dişlerin çürümelerinin engellenmesi, ayrıca çürüme riski olan kısımların fissür örtücü dediğimiz dolgu benzeri bir maddeyle kaplanması gerekir.
***
Umarım anlattıklarımla sizleri sıkmamışımdır. Konuşmayı seven bir kişiyim. Bu biraz da öğretmen oluşumdan kaynaklanıyor olsa gerek. Size söz veriyorum, sonraki yazacaklarım daha sıcak ve öykü tadında olacak.
Böyle bir metin hazırlama çabamı çok olumlu bulan ve “Bir annenin yazması çok etkili olur” diyerek beni yüreklendiren Dişhekimi Cengiz Bey’e de teşekkür ederim.
Başlarken çok karamsar bir giriş yapmış ama sonunun mutlu biteceğini de biliyorum demiştim. Gerçekten de, 6 yaş dişi gibi az bilinen ama çok önemli bir konuyu sizlerle paylaşmanın heyecan ve sevinci içindeyim. Bu bilgiler sizler aracılığıyla yeni kişilere ulaştıkça ve “Çocuğumun 6 yaş dişlerini çok önemsiyorum” diyen ebeveynlerin sayısı çoğaldıkça heyecanım ve sevincim kat kat artacaktır.
Bir Anne
* Bu eğitim broşürünün hazırlanmasında İstanbul Dişhekimleri Odası Toplum Ağız Diş Sağlığı Komisyonu’nun “6 Yaş Dişlerinin Öneminin Farkında mısınız” adlı eğitim materyalinden yararlandım. Materyali hazırlayan Dişhekimi Ayşe Songül Yargıcı’ya, Dişhekimi Çiğdem Şahin’e, Dr. Dişhekimi Emine Aslı Aktı’ya teşekkür ediyor, başarılı çalışmalarının devamını diliyorum.
